Waterkwaliteit
De temperatuur
De zuurgraad (pH)
De hardheid
Opgeloste stoffen
Meer over aquarium types en vijvers
Gezelschapsaquarium
Vijvers

Waterkwaliteit

Wie vissen en planten verantwoord wil houden, moet enige kennis van water hebben want vissen en planten stellen eisen aan de watersamenstelling. De kunst is namelijk om die samenstelling te verkrijgen en te behouden waarbij vissen en planten het beste gedijen. Het water dat we moeten gebruiken voor zoetwater aquaria moet aan een aantal voorwaarden voldoen:

De temperatuur
Elke vissoort heeft zijn eigen “ideale” temperatuur. Deze hangt samen met de herkomst van de vis (zie hoofdstuk Soorten) en alleen bij deze temperatuur kunnen de vissen het meest verantwoord worden gehouden.

De zuurgraad (pH)

Vissen stellen eisen aan de zuurgraad van het water omdat omzettingen van diverse stoffen hiermee samenhangen. Daarom is het belangrijk om de zuurgraad tussen bepaalde waarden te houden. De zuurgraad wordt aangegeven met “pH”. Uitgangspunt is het zuur-base-evenwicht in zuiver water. Zuiver water bevat gelijke hoeveelheden waterstofionen (H+) en hydroxide-ionen (OH-). Waterstofionen maken het water zuur, hydroxide-ionen maken het alkalisch (basisch). Zuiver water heeft een pH-waarde van 7. De pH schaal loopt van 0-14 (zuur – basisch). De pH-waarde voor aquariumvissen ligt tussen pH 5 en pH 9. In Nederland heeft leidingwater een goede pH.
Wie met vissen wil kweken, dient zich heel precies aan de pH te houden. Ook hier weer heeft elke vissoort zijn eigen zuurgraad. De meeste zoetwatervissen hebben een voorkeur voor een pH tussen 6,5 en 7,5, zeewatervissen tussen 8 en 8,5. Zie verder soortbeschrijving voor de door de soort gewenste pH.

De hardheid

Water bevat opgeloste mineralen, voornamelijk calcium- en magnesiumzouten. De hardheid van het water, dus de mate waarin bepaalde hoeveelheden van die zouten in het water aanwezig zijn, is afhankelijk van het gebied waar iemand woont. In de ene plaats is het water “hard” en in een andere plaats is het water “zacht”. De plaatselijke aquariumspeciaalzaak weet de samenstelling van het leidingwater in de regio.
Per vissoort, maar dit geldt ook voor planten, geldt een bepaalde waarde hoe zacht of hard het water moet zijn. Hardheid wordt gemeten in graden; de schaal loopt van zacht naar hard als 0º tot 30º. De totale hardheid heeft een directe invloed op de celfunctie van vissen, planten en micro-organismen. De meest gunstige waarden voor de hardheid liggen tussen 3º en 10º.

Opgeloste stoffen

In het water kunnen allerlei stoffen voorkomen die van invloed zijn op gezondheid van de vissen. Stoffen zoals ammoniak, nitriet, nitraat, koolzuur, metalen, chloor, zout. Met name ammoniak en nitriet zijn giftig voor vissen en behoren niet in het aquariumwater te worden aangetoond. Hiervoor zijn testsetjes verkrijgbaar.

Meer over aquarium types en vijvers

Gezelschapsaquarium
De naam zegt het eigenlijk al een beetje; het is een gezelschap van niet alleen een bonte verzameling vissen en andere dieren maar ook van planten die voor het aquarium bruikbaar zijn.

Wat is het verschil met de natuur?
In de natuur zal je in beekjes en plassen en rivieren nooit veel verschillende vissoorten bij elkaar aantreffen of het moeten visjes zijn die in elkaars gezelschap leven en beide een andere voorkeur hebben van het voedsel wat zij kunnen vinden.
Ook wat de planten groei betreft zijn er niet zo heel veel plaatsen op aarde waar onder water vele soorten bij elkaar staan. Hooguit twee of drie soorten maar dan nog zullen deze plantensoorten een eigen voorkeur hebben in de rivier of beek waar ze willen groeien.

In het aquarium is dat anders alhoewel er liefhebbers zijn die er van uitgaan dat wat er in de natuur bij elkaar leeft zij ook in hun aquarium bij elkaar gehouden worden. Dit wordt een biotoop aquarium genoemd.

Maar een gezelschap aquarium is wat anders, daarin kunt u een grote groep visjes vanuit de gehele wereld bij elkaar houden met enig voorbehoud ! U zal er rekening mee moeten houden dat er visjes zijn die in zulk extreem water willen leven dat deze visjes niet zo maar met andere soorten bij elkaar gehouden kunnen worden. U zal er ook rekening moeten houden dat grotere vissen graag kleine vissen lusten.
Maar de meerderheid van de visjes die in de handel zal worden aangeboden kunnen in principe bij elkaar gehouden worden tenzij de handelaar U aangeeft dat een bepaalde soort specialistische zorg vereist, of zelfs beter alleen of in een paar gehouden kan worden.

Vraagt u bij de aanschaf van visjes aan de handelaar of er rekening gehouden moet worden met de watersamenstelling. Hij zal u een antwoord kunnen geven op de vraag of ze met andere soorten samen in een bak gehouden kunnen worden. Ook kunt u bij de plaatselijke aquarium verenigingen uw licht opsteken en daar weten ze wat u bij elkaar kunt houden. Maar als u er van uitgaat dat bijna alle zalmpjes, barbelen en levendbarenden wel in gewoon kraanwater kunnen leven dan zijn we al een heel eind.

Hetzelfde geldt eigenlijk voor de planten die u wilt gaan houden in uw aquarium. Als u zich zou moeten beperken tot wat er in de natuur bij elkaar groeit dan word het al gauw een beetje saai. Ook in een gezelschap aquarium kunt u planten vanuit de gehele wereld bij elkaar zetten mooi gegroepeerd zodat het geheel een schitterend beplant aquarium zal worden waarbij uw visjes u dankbaar zullen zijn voor de schuilgelegenheid die u ze dan aanbiedt.
Ook kan het dan mogelijk zijn dat sommige soorten zich doordat u een rijke planten samenstelling heeft zich spontaan zullen voortplanten wat een schitterend gezicht zal zijn. Geniet u van de kleurenpracht bij de blik in uw aquarium en geniet van de prachtige planten die u vandaag de dag bij de handel zal kunnen aanschaffen. Maar een klein beetje beheersing is natuurlijk wel op zijn plaats. Maak er geen postzegel verzameling van. Probeer u te beheersen met de aanschaf van vis en planten een klein aantal soorten in wat grotere groepen zal veel rustiger zijn dan heel veel soorten bij elkaar. Als u deze raad opvolgt zal u jaren lang kunnen genieten van de wonderlijke pracht van een tropisch aquarium.

Vijvers

Filtratie
Filtratie is de meest belangrijke factor bij het houden van vissen in een vijver. Onderschat deze factor en het is welhaast zeker dat u voor problemen komt te staan. Onze vissen leven nu eenmaal in een biotoop van zeer beperkte omvang. Daarbij zijn ze continu bezig om hun leefomgeving te vervuilen. Wij moeten zorgen dat deze krappe leefomgeving niet onleefbaar wordt. In de natuur hebben vissen met de omvang van bijvoorbeeld Koi een veel grotere leefomgeving. Hierin is sprake van biologisch evenwicht. Zou men echter in een grote natuurvijver ineens heel veel vissen bijzetten, dan zal hier uiteindelijk, door het simpelweg sterven van een aantal vissen, weer een nieuw evenwicht ontstaan. Dit evenwicht kan steeds, door externe invloeden, uit balans raken. In onze vijvers zijn de grenzen veel nauwer bepaald. Daar zijn we eigenlijk dagelijks bezig om het wankele evenwicht te verstoren. Bijvoorbeeld, alleen al, door zoiets eenvoudigs als het voeren van de vissen. Een goede filtratie is derhalve een must.
Filtratie kent twee stappen te weten: de mechanische, het grove vuil eruit halen, en de biologische, het onzichtbare vuil omzetten naar andere minder schadelijke stoffen. U zult zich wellicht afvragen waarom het grove vuil er zo nodig apart uit moet worden gehaald. Dit vuil wordt toch ook in het biologische deel van het filter tegen gehouden? Uiteraard zit hierin een kern van waarheid. Maar als je het vuil echt helemaal uit de waterkringloop wilt krijgen, is het toch een ander verhaal.
Als de eerste stap wordt verwaarloosd, zal uiteindelijk de hele filter dichtslibben met (grof) vuil. Om dit vuil af te breken hebben we bacteriën nodig, deze bacteriën zullen dit, voor een groot gedeelte, ook nog voor elkaar krijgen. Deze bacteriën hebben echter heel veel zuurstof nodig. Een grote ophoping van vuil zal een verstikkende werking hebben op het filter. De nitrificerende bacteriën (diegene die het onzichtbare vuil afbreken) kunnen dan niet meer naar behoren werken. Ze zullen geleidelijk aan worden verdrongen door “rottingsbacteriën”. Dit soort bacteriën werkt ook zonder zuurstof maar werken net andersom als de nitrificerende bacteriën. Hierdoor stijgen de opgeloste giffen zoals nitriet en ammoniak. Het filter wordt steeds minder effectief en kan uiteindelijk “omslaan” d.w.z. volledig averechts gaan werken. De ellende is dan niet meer te overzien. Tot die tijd zullen alle vervuilende stoffen afgebroken worden tot nitraten en fosfaten. Deze restproducten zijn weer een van de oorzaken van erwtensoep en draadalg. Door het grove vuil er al van tevoren uit te halen, bespaart u de vijver een flinke dosis extra nitraat en fosfaat. Conclusie: als u het grove vuil voor het biologische filter uit de kringloop haalt, kan het biologisch filter veel efficiënter werken.
Het biologisch filter, het gedeelte waar het onzichtbare vuil wordt omgezet, komt in vele varianten voor. De meest traditionele is de meerkamerfilter. Daarnaast zijn er tegenwoordig beadfilters en bewegendbed filters maar ook de ouderwetse tricklefilter ziet men steeds vaker terugkomen. Al deze filters doen het werk waarvoor ze bedoeld zijn. Schadelijke stoffen zoals ammoniak/ ammonia en nitriet omzetten naar het relatief onschuldige nitraat.

Substraat
Maar met een goede filter zijn we er nog niet. Ook de vijver moet aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo hebben Koi de neiging om op zoek te gaan naar natuurlijk voedsel. In de natuur vinden ze dit voornamelijk in de modder die op de bodem ligt. In een normale tuinvijver beginnen ze derhalve te wroeten in de modder danwel in het granulaat en krijgt men al snel een troebele vijver. Omdat wij de vissen nu eenmaal willen zien worden wij hier niet zo vrolijk van. Daarom is het de beste oplossing om de bodem leeg te laten met een vuilafvoer die al het vuil wat op de bodem komt meteen afvoerd naar de filter. Hierdoor houden wij een schone heldere vijver waar wij mooi onze vissen in kunnen bewonderen.

Temperatuur
Omdat vissen oals Koi niet erg gelukkig zijn met plotselinge temperatuurverschillen moeten wij er voor zorgen dat deze zo veel mogelijk stabiel blijft. Een van de eenvoudigste oplossingen hiervoor is om een vijver te maken van minimaal 1.50 meter diep.

Beplanting
De Koi eet het liefst de hele dag door. Hierdoor produceert hij ook de hele dag ontlasting. Hiervoor hebben we natuurlijk een prima filter die de schadelijke stoffen eruit haalt. Toch zijn we er dan nog niet. Het restproduct wat uiteindelijk uit de filter komt is een prima voedingsbron voor planten. Gezien het feit dat Koi ook graag in de planten wroeten zullen er niet veel planten aanwezig zijn in een Koivijver. De grote hoeveelheid voedingstoffen worden met graagte worden genuttigd door een andere plantenvariëteit, microscopische zweefalgen. Hierdoor ontstaan de groene vijvers. Om dit probleem op te lossen kan men een aantal dingen doen waarbij de eenvoudigste manier het gebruik van een UV-C lamp is. De straling geproduceerd door de UV-C lampen is dodelijk voor zweef algen. Probleem hierbij is echter dat men de voedingsstoffen niet uit de vijver haalt waardoor een andere algensoort hiervan profiteert, de draadalg. Omdat deze algensoort vast zit in de vijver en niet zoals de zweefalg rondzweeft in het water, komt deze niet met de UV-C lamp in aanraking waardoor deze veel moeilijker is aan te pakken.
Feit is derhalve dat men het probleem beter bij de bron kan aanpakken: De aanwezigheid van voedingsstoffen. Deze voedingstoffen kan men eenvoudig verwijderen door wekelijks minimaal 10% water te verversen. Of natuurlijk door de voedingstoffen te laten opnemen door planten. Daarom ziet men tegenwoordig bij veel Koivijvers een voor de Koi ontoegankelijke plantenvijver die dan als een zogenaamde plantenfilter functioneert. Op deze manier kunnen de planten rustig groeien met behulp van de alom aanwezige voedingstoffen en worden door de Koi met rust gelaten.