Een ongelijke strijd of tóch niet?!
Een klein Aziatisch hertje versus de Nederlandse Staatssecretaris van Economische Zaken
Met het uitbrengen van de huidige Positieflijst voor Zoogdieren heeft de Staatssecretaris van Economische Zaken (mevrouw Dijksma) drie lijsten in het leven geroepen: lijst 1 met daarop diersoorten die door ‘iedereen’, dus zonder specialistische kennis, mogen worden gehouden. Lijst 2 waarop de diersoorten staan die alleen onder door de overheid vastgestelde bindende houderijvoorwaarden mogen worden gehouden. Lijst 3 bevat soorten die verboden zijn omdat de overheid meent dat zij niet te houden zouden zijn zonder dat er welzijnsschade optreedt.
De diersoorten die op de drie genoemde lijsten geplaatst zijn, zijn uiteraard door het Platform Verantwoord Huisdierenbezit (PVH) met argusogen geëvalueerd. Dat leverde vooral een grote mate van verbazing op: er is staan soorten op de lijsten die niet gehouden worden, er staan soorten op die nauwelijks bekend zijn maar bovenal staan er soorten op die geplaatst zijn op grond van zeer inadequaat ‘vooronderzoek’.
Een voorbeeld van de laatste is de muntjak (Muntiacus sp.). De muntjak, ook wel blafhert genoemd, komt van oorsprong uit Azië en wordt sinds jaar en dag gehouden. Verder is het dier in diverse landen uitgezet als mogelijk jachtwild waar het een vergelijkbare plaats inneemt als de ree.
De muntjak behoort tot de hertenfamilie en is een van nature min of meer solitair levend dier. De bokken onderscheiden zich van de hindes door een groter gewei en, heel kenmerkend voor de soort, verlengde hoektanden in de bovenkaak. De bokken vormen een territorium waarbinnen diverse hindes op hun beurt weer een kleiner territorium bezetten. De territoria van de vrouwelijke dieren overlappen elkaar. Zij werpen eenmaal per jaar één, soms twee jongen. Muntjaks leven voornamelijk van kruidachtige planten en bladeren van bomen en struiken. Het zijn een zogeheten ‘browsers’; zij grazen niet structureel op één plaats zoals een koe maar snoepen kieskeurig die plantaardige dingen die ze lekker vinden. Je zou het kunnen vergelijken met hap-snap snackgedrag. In beschermd milieu kunnen zij succesvol gehouden worden op een dieet van ‘browserbrok’, (bebladerd) snoeihout (waarvan zowel het blad als de bast wordt gegeten) en hooi.
Op grond van wàt verboden?
Het PVH heeft alle onderliggende stukken opgevraagd die ten grondslag liggen aan de plaatsing van de soort muntjak op lijst drie van de positieflijst voor zoogdieren.
Belangrijkste overweging van EZ om de muntjak op tabel 3 te plaatsen was dat het dier buitengewoon stressgevoelig zou zijn en dat het zeer lastig te vangen zou zijn zonder daarbij verwondingen op te lopen. Na alle stukken gelezen te hebben was er maar één conclusie mogelijk: elk onderzoek of verslag was gestoeld op de situatie van muntjaks in het wild en ook bleek nergens uit dat de dieren zo stressgevoelig zijn dat het vangen (van wilde exemplaren) grote problemen veroorzaakte. Geen enkel onderzoek gaf relevante, ter zakendoende wetenswaardigheden over de muntjak als gehouden dier.
Hoe is het mogelijk dat de overheid domweg een diersoort als onhoudbaar bestempelt als zij niet eens de moeite heeft genomen om de ervaringen en situatie rond het houden van die diersoort in beschermd milieu te bestuderen en evalueren!
Volgens de Europese regelgeving en jurisprudentie moet de lidstaat aantonen dat een diersoort niet houdbaar is zonder dat er welzijnsproblemen ontstaan. Dat onderzoek moet betrekking hebben op de situatie van de gehouden dieren in de lidstaat, dat wil zeggen op de wijze waarop en omstandigheden waaronder de dieren volgens de gebruiken van de lidstaat worden gehouden. Daarbij speelt ook een rol welk type houder de dieren heeft.
De onderliggende wetenschappelijke rapporten leidden tot de conclusie dat muntjaks dermate stressgevoelig zouden zijn, met alle gevolgen van dien, dat deze soorten in beschermd milieu niet te houden zouden zijn. Echter, deze mate van stressgevoeligheid is verondersteld op basis van waarnemingen bij verwilderde muntjaks in Engeland en een onderzoek naar territoriaal gedrag van muntjaks in een afgescheiden deel van een Japanse dierentuin. Het ging om dieren met een minimum aan contact met mensen en in situaties die op geen enkele manier vergelijkbaar zijn met de houderijsituatie in ons land! De conclusies uit de diverse rapportages waren slechts een beschrijving van territoriaal gedrag in het wild en een aanbeveling voor beheer en schadebestrijding bij verwilderde muntjaks. Hoe hiermee kan worden aangenomen dat de dieren extreem stressgevoelig en moeilijk te vangen zijn is een raadsel. Aangezien deze wijze van benadering van het ministerie ten grondslag lijkt te liggen aan het overgrote deel van de geplaatste diersoorten op de lijsten was het zaak om dan zelf maar het onderzoek te doen waar de overheid verzaakt had dit te doen.
Er is daarom een grondige studie gedaan over de muntjak in het algemeen en over het houden van muntjaks in Nederland in het bijzonder. Omdat de soort Muntiacus reveesi in Nederland een bezitsverbod geldt op grond van de Flora-en Faunawet, was het lastig om houders te vinden die wilden deelnemen aan ons onderzoek. Gelukkig zijn er een aantal particulieren die een ontheffing hebben voor Muntiacus reveesi en diverse dierentuinen die veel ervaring hebben met het houden van deze hertachtigen. Verder is er een houder bekend van de soort Muntiacus muntjac.
Op diverse locaties heeft ondergetekende observatieonderzoeken gedaan aangaande het gedrag van muntjaks en interviews gehouden met de betrokken eigenaars en verzorgers. Deze onderzoeken zijn gedaan op de wijze die gebruikelijk is in de ethologie (gedragsleer). Gedurende een aantal tijdvakken is er genoteerd hoe de dieren zich gedragen ten opzichte van elkaar, hun omgeving en de mens. Diverse invloeden van buitenaf werden beschreven en zo kon er een reëel beeld ontstaan van hoe een muntjak zich gedraagt in de houderij-omgeving.
Met de informatie die vanuit de overheid is gegeven ging ik op pad met een beeld van de muntjak; zenuwachtig, paniekerig, constant vluchtend, vol met littekens en vooral slecht lopend door alle verwondingen die het dier zou hebben opgelopen door territoriale gevechten en stressmomenten die de houderij met zich mee zou hebben gebracht.
Wat schetst mijn verbazing dat ik op geen enkele locatie ook maar iets van gesuggereerd gedrag heb waargenomen. In alle gevallen trof ik, in geheel verschillende omstandigheden (!) muntjaks aan die geenszins schuw, paniekerig of gestrest waren. In de meeste gevallen werden meerdere bokken en hindes samen gehouden zonder het veronderstelde territoriumgedrag met de daarbij behorende agressie.
In alle situaties trof ik dieren aan die hun instinct van vluchtdier hebben behouden. Zij zijn waakzaam en benutten hun zintuigen ten volle om de situatie waarin zij zich bevinden op waarde te schatten. De soort blijkt zeer goed in te kunnen schatten welke factoren wel of niet bedreigend zijn en de dieren passen daar hun gedrag dan ook geheel op aan. Alle dieren die geen geregeld wisselend publiek gewend zijn gedragen zich anders dan normaal (volgens de verzorgers) als er een vreemde in of buiten hun verblijf aanwezig is. Dit uit zich door een vorm van gereserveerdheid en oplettendheid: snuiven door de neusgaten, spitsen van de oren en oprichten van de kop. Echter in meer dan de helft van de gevallen kwamen de dieren zonder meer op de onderzoeker af om voedsel aan te nemen en om zich zelfs uitgebreid te laten aaien!
In geen van de omstandigheden werd door de verzorgers of eigenaars problemen aangaande het houden vermeld. Zelfs tijdelijke stressmomenten zoals het vangen en gericht onderzoeken leveren geen lichamelijke schade op of andere vormen van blijvend welzijnsverlies.
Naar aanleiding van deze bevindingen heeft het PVH met voortreffelijke ondersteuning van haar jurist mevrouw Erna Philippi-Gho een bezwaarschrift ingediend bij het Ministerie van Economische Zaken. In dit bezwaarschrift wordt uiteen gezet waarom PVH meent dat het houderijverbod van de muntjak (plaatsing op lijst drie van de positieflijst) geheel ten onrechte is. Volgens onze opgedane inzichten is de muntjak met kennis van zaken en in goede, nader te beschrijven houderijomstandigheden, prima houdbaar in beschermd milieu.
Tijdens een hoorzitting op het ministerie is inmiddels door ons het bezwaarschrift verwoord en onderbouwd. Het wachten is op een besluit op bezwaar van EZ. Wij hopen dat de overheid zal inzien dat haar plaatsingsmethodiek een grondige herziening nodig heeft om alsnog te komen tot een reële plaatsing van diersoorten op de Positieflijst. In ieder geval zal het PVH zich, met hulp van de sector, blijven verzetten tegen elke vorm van gebroddel en naar willekeur riekende methoden om soorten op de lijsten en zelfs te verbieden.
Ter overweging:
Nu gaat het over de muntjak, mogelijk een diersoort die u zelf niet houdt. Maar besef wel, dat de methodiek en benadering van de overheid die in bovenstaande tekst is beschreven, straks ook de door u zo geliefde en gehouden diersoorten zal gaan treffen. Tenzij we als sector de handen ineen slaan en daar een halt aan toeroepen.
Het is van het allergrootste belang dat alle dierhouders lid worden van één van de organisaties die zijn aangesloten bij de SectorOrganisatie PVH. Samen kunnen we een vuist maken tegen de anti-dierenhouderijlobby!!
Pierreco Eyma
Voorzitter Aviornis International Nederland, aangesloten bij de SectorOrganisatie PVH.